Diagnoza i czynniki ryzyka raka jajnika – kompleksowy przegląd

Nowotwór raka jajnika, będący zwiastunem śmiertelnych skutków, jest typowo wykrywany w zaawansowanym stadium. Sprawia to, że diagnoza jest niezwykle trudna ze względu na ukryty charakter choroby. Do tej pory, nie istnieje jednoznaczny test diagnostyczny, który umożliwiłby precyzyjne określenie obecności oraz charakterystyki raka jajnika. Zamiast tego, proces wykrycia tego rodzaju nowotworu obejmuje różnorodne badania krwi, obrazowe, mikroskopowe i wiele innych.

Rak jajnika jest złośliwą chorobą nowotworową rozprzestrzeniającą się pierwotnie w obrębie jajnika. Często dotyka kobiety w okolicach 50. czy 60. roku życia. Stanowi jeden z głównych rodzajów nowotworów atakujących żeńskie narządy płciowe i niestety, w większości przypadków jest odkrywany dopiero w zaawansowanej fazie. Co więcej, częstokrotnie jest agresywny – przerzuty raka jajnika do jamy brzusznej i innych narządów zdarzają się już na początkowym etapie choroby, co utrudnia całkowite usunięcie nowotworu i redukuje skuteczność chemioterapii. Wszystko to przekłada się na wysoki wskaźnik śmiertelności – w Polsce rak jajnika zajmuje 4. miejsce pod względem liczby zgonów z powodu nowotworów u kobiet.

Jak z wieloma innymi chorobami nowotworowymi, istotną kwestią w leczeniu raka jajnika jest jego najwcześniejsze wykrycie oraz dokładne monitorowanie podczas i po terapii. Wykorzystuje się tutaj szerokie spektrum badań diagnostycznych, począwszy od podstawowej ginekologicznej kontroli, poprzez badania krwi, histopatologiczne, obrazowe i genetyczne, kończąc na procedurach diagnostycznych oraz technikach medycyny nuklearnej.

Kwestia czynników ryzyka wpływających na rozwój raka jajnika nadal budzi wiele kontrowersji. Obecnie sądzimy, że następujące elementy mogą przyspieszać powstanie guza jajnika:

• genetyczne predyspozycje, zwłaszcza mutacji w genie BRCA czy rzadziej zaburzeń prowadzących do powstania tzw. zespołu Lyncha; u kobiet z takimi mutacjami rak jajnika występuje znacząco częściej i wcześniej;
• długi okres aktywności jajników, czyli między innymi wczesny wiek pierwszej miesiączki, późna menopauza, brak ciąż, niepłodność;
• nadwaga i otyłość;
• zastosowanie długotrwałej hormonalnej terapii zastępczej, polegającej na przyjmowaniu hormonów w okresie okołomenopauzalnym w celu złagodzenia jej objawów; okres powyżej 10 lat uważany jest za czynnik ryzyka.