Rosnące zagrożenie zdrowia przez radon wskutek topienia się wiecznej zmarzliny

W miarę jak globalne ocieplenie się nasila, duże obszary dotychczas pokryte lodem zaczynają odmarzać. W wyniku tych zmian, jak wykazały badania naukowe, może dochodzić do uwolnienia radonu – bezbarwnego i niewyczuwalnego radioaktywnego gazu mogącego prowadzić do wystąpienia nowotworów.

Zgodnie z najnowszymi badaniami opublikowanymi w czasopiśmie „Earth-Science Reviews” (DOI: 10.1016/j.earscirev.2024.104684), odwilż wiecznej zmarzliny stanowi potencjalne zagrożenie dla zdrowia mieszkańców subarktycznych ze względu na uwolnienie radonu, produktu rozpadu radu. Radon jest niewidzialny i niewyczuwalny gazem, który może prowadzić do chorób nowotworowych.

Globalne ocieplenie sprawia, że coraz większe obszary wiecznej zmarzliny ulegają odwilży. Ten proces może skutkować wydostaniem się na powierzchnię mikroorganizmów uśpionych od tysiącleci, w tym patogenów zdolnych do infekowania obecnych organizmów. Jednocześnie, zmarzlina pełni ważną funkcję ochronną, stanowiąc barierę dla magazynów gazu zlokalizowanych pod ziemią. Najbardziej znany z nich to metan – silny gaz cieplarniany, którego uwalnianie jeszcze bardziej nasila efekt cieplarniany.

Pod ziemią ukryty jest jednak także inny gaz – radon. Postęp globalnego ocieplenia może stwarzać warunki sprzyjające wydostaniu się radonu na powierzchnię, co stanowi potencjalne zagrożenie, gdyż radon może prowadzić do rozwoju nowotworów. Jest wiadomo, że ten gaz często gromadzi się w budynkach mieszkalnych, szczególnie w piwnicach, co zwiększa długoterminowe ryzyko wystąpienia raka.

Radon jest drugim po paleniu tytoniu najczęstszym czynnikiem powodującym raka płuc w USA. Zgodnie z danymi tamtejszej Agencji Ochrony Środowiska jest odpowiedzialny za 21 tys. zgonów rocznie. Dodatkowo, palenie papierosów wzmacnia ryzyko zachorowania na raka płuc wynikłego z ekspozycji na radon aż 26 razy. Co więcej, palenie jest aż 4,4 razy częstsze w społecznościach arktycznych. Wobec tego uwolnienie radonu może stanowić zagrożenie dla zdrowia.

W ramach nowych badań naukowcy przeprowadzili analizę wcześniejszych prac dotyczących uwalniania radonu w regionach, gdzie występuje wieczna zmarzlina. Badania te obejmowały obszar Alaski i nawet północno-wschodnich Chin. Wyniki sugerują, że odwilż zmarzliny może umożliwić migrację radonu do piwnic domów i miejsc pracy, jednak jak zaznaczają autorzy badań, dane na ten temat są „rażąco niewystarczające”.

Zmarzlina nie topi się równomiernie, a aktywność sejsmiczna, która jest powszechna na Alasce, może skutkować powstawaniem pęknięć i szczelin w podłożu, przez które może przedostawać się radon. „Z powodu tak nierównomiernego topienia trudno jest dokładnie określić, gdzie ostatecznie radon się wydostanie” – podkreślił Art Nash z University of Alaska Fairbanks.